Zoekwijzers

Soorten archieven

Overheidsarchieven

Het dorpsbestuur en na 1811 het gemeentebestuur van zowel Gemert als Bakel en Milheeze, heeft een archief opgebouwd en nagelaten dat veel informatie geeft over het wel en wee van de bewoners. Voor 1811 waren de dorpsbestuurders ook nog rechters en regelden zij zaken waarvoor je tegenwoordig naar de notaris moet. Daarom vormt het rechterlijk archief een groot deel van het bestuursarchief van het dorpsbestuur van voor 1811. Voor Gemert was bovendien belangrijk dat het een Commanderij van de Duitse Orde was. De contacten en het overleg tussen het dorpsbestuur en de (land)commandeur werden dan ook vastgelegd. Bij het archief van het dorpsbestuur van Bakel en Milheeze zijn eveneens toegangen, transcripties en indices gemaakt.

Rechterlijke archieven

Zoals al bij de bestuurlijke archieven vermeld: voor 1811 maken de rechterlijke archieven een groot deel uit van het bestuursarchief. In de praktijk werd door de dorpsbestuurders nu eenmaal niet alleen bestuurd, maar ook recht gesproken, wetgeving gemaakt en transporten van onroerend goed verleden. Bij het écht rechterlijke onderdeel is er de scheiding tussen de criminele en civiele processen enerzijds, en de ‘vrijwillige’ of administratieve rechtspraak anderzijds. Testamenten, het aanstellen van momboiren (voogden), huwelijkse voorwaarden, het werd allemaal door de dorpsbestuurders van weleer, de schepenen, geregeld en opgeschreven.

Particuliere archieven

De samenleving bestaat niet alleen uit overheid. Om de geschiedenis van het leven in een gemeenschap goed te kunnen verklaren, zijn particuliere archieven een interessante bron van informatie. Het gemeentearchief beschikt over archieven op het gebied van notariaat, godsdienst en levensbeschouwing, onderwijs, het economisch leven, cultuur, sport, recreatie en evenementen. In ons archievenoverzicht kunt u systematisch zoeken. 

Beeldmateriaal

Het gemeentearchief bezit een uitgebreide collectie aan beeldmateriaal, zoals foto’s, glasnegatieven, dia’s en films. Deze zijn gedigitaliseerd zodat u ze in de zoekmachine goed kunt vinden. Helaas heeft het gemeentearchief niet altijd de rechten van het beeldmateriaal. Dit materiaal is dan auteursrechtelijk beschermd. U kunt het desbetreffende materiaal wel inzien in de studiezaal maar niet op de website. 

Wilt u een breder beeld van beeldmateriaal in collecties van culturele instellingen? Dan kunt u eens kijken op de website van europeana, waar onze beeldbank te raadplegen is met andere grote collecties, zoals de Brabant Collectie, de collectie van het Nationaal Archief, de Koninklijke Bibliotheek, enz.

Het gemeentearchief heeft een uitgebreide bibliotheek ter ondersteuning van onderzoek. Onze collectie richt zich vooral op vaderlandse geschiedenis en hulpwetenschappen in het algemeen en de geschiedenis van Gemert-Bakel in het bijzonder Ook in een aantal archieven is een bibliotheek opgenomen: zo vindt u bij ons de bibliotheek van de Latijnse School en de bibliotheek van pater Ed. Loffeld. De catalogus is digitaal toegankelijk. Vanuit de digitale catalogus kunt u boeken aanvragen of reserveren om later in onze studiezaal in te zien. Wij lenen geen boeken uit.

Gebouwen en kadasteronderzoek

Onderzoek naar een (oud) gebouw en zijn omgeving is zeer interessant, maar vaak tijdrovend en soms complex. U kunt beginnen met het verzamelen van gegevens door, bijvoorbeeld, eventuele bouwvergunningen en monumentendossiers in te zien. Uw vertrekpunt is het kadaster. Vanaf 1832 is Nederland ingemeten en zijn de eigendommen geregistreerd. Om u op weg te helpen kunt u gebruik maken van de uitleg in de syllabus.

Heeft u vragen of heeft u meer hulp nodig bij uw onderzoek? Breng dan een bezoek aan de studiezaal. De dienstdoende medewerker helpt u verder. 

• Website van het Brabants Historisch Informatie Centrum: hier vindt u onder meer het archief van de heerlijkheid Gemert en de archieven en collecties van de gemeenten Veghel, Boekel, Uden en Sint Anthonis.
• Website van het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven: hier vindt u onder meer de archieven en collecties van de gemeenten Laarbeek, Helmond, Deurne, Asten en Someren.
• Website van Erfgoed 's-Hertogenbosch: het archief van de schepenbank heeft betrekking op de Meierij.

Stamboomonderzoek

Wilt u meer weten over u voorouders? Bijvoorbeeld waar ze gewoond hebben, waar ze geboren zijn en hoe groot de familie was? Dan kunt u onderzoek doen naar uw familiegeschiedenis Dit wordt ook wel genealogie of stamboomonderzoek genoemd. 

U kunt het beste beginnen met het verzamelen van informatie over uw familie, zoals trouwboekjes, bidprentjes en koopakten. Vraag zoveel mogelijk informatie aan nog in leven zijnde (groot)ouders. Met deze informatie kunt u proberen verder terug in de tijd te gaan zoeken, zoals in de akten van de Burgerlijke Stand en de doop-, trouw- en begraafboeken. Recente informatie over personen is niet openbaar, maar als u via informatie uit de familie al ongeveer 50-75 jaar terug in de tijd kunt komen, heeft u al voldoende aanknopingspunten in openbare archieven.
Komt u er niet uit? Kijk dan eens op onderstaande internetlinks. U kunt natuurlijk ook contact opnemen met het gemeentearchief of kom langs in de studiezaal. Er is altijd een medewerker aanwezig die u op weg kan helpen. 

Bevolkingsregisters

De beginnend genealoog start in de regel met de registers van de Burgerlijke Stand en met het bevolkingsregister. In de akten van de Burgerlijke Stand zijn geboorte huwelijk en overlijden geregistreerd. In het bevolkingsregister werd  bijgehouden wie op welk adres binnen de gemeente woonde. De bevolkingsregisters zijn tot de Tweede Wereldoorlog bijgehouden. Intussen kwam er een nieuwe opzet: de registers werden vervangen door losse kaarten per persoon. Deze persoonskaarten zijn niet openbaar.

Doop-, trouw- en begraafboeken (DTB’s)

Voor de invoering van de Burgerlijke Stand werden de gegevens over dopen, trouwen en begraven door de kerk vastgelegd in de Doop-, trouw-, en begraafboeken. Het Concilie van Trente heeft in 1563 bepaald dat doop, huwelijk en overlijden (begrafenis) moesten worden geregistreerd. In Noord-Brabant is deze bepaling pas in de loop van de zeventiende eeuw in alle parochies nageleefd. De registers van Gemert beginnen in 1568, die van Bakel en Milheeze in 1665. Op zeker moment ging ook de burgerlijke overheid zich bemoeien met het sluiten van huwelijken. Vanaf die tijd (in Gemert in 1684, in Bakel in 1686) trouwden sommige katholieke bruidsparen twee keer: één keer voor de schepenbank of voor de predikant en één keer voor de pastoor.